Kaynak, dha
Depremden etkilenen bölgelerde çok sayıda kamu kuruluşunun binaları yıkıldı.
Türkiye depremin yaralarını sarmaya çalışırken, normal takvimi 18 Haziran olan cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinin ertelenip ertelenmeyeceği tartışılıyor.
Hukukçulara göre savaş nedenleri dışında seçimlerin ileri bir tarihe ertelenmesi mümkün olmasa da Anayasa’ya göre siyasi tartışma yaşanıyor.
Ancak depremden etkilenen illerde özellikle altyapı sorunları, seçmenlerin çoğunluğunun göç etmesi veya kayıplar vermesi nedeniyle büyük yıkıma uğrayan Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta seçimler zamanında veya 14 Mayıs’ta yapılmışsa; Ayrıca seçmen kütüklerinin güncellenmesi, seçmenlerin sandık başına nasıl götürüleceği ve seçimin iyi geçip geçmeyeceği tartışılıyor.
Depremden etkilenen illerde seçim nasıl yapılacak, zor şartlara rağmen seçmen nasıl sandık başına getirilecek, göç veya kayıplar nedeniyle illerde milletvekili sayısı değişebilir mi?
CHP Yüksek Seçim Kurulu (YSK) temsilcisi Hadimi Yakupoğlu, konuyla ilgili BBC Türkçe’nin sorularını yanıtladı:
Deprem nedeniyle seçimlerin ertelenip ertelenmeyeceği tartışılıyor. Bu şartlar altında seçim yapılabilir mi?
Peki seçimler 18 Haziran’dan sonraya ertelenebilir mi?
Hayır, seçimi erteleyemezler. “Birden bire bir şey olmaz” diyerek anayasayı çiğneyemezsiniz. Öyle bir şey yok.
Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman gibi yerlerde tahribat çok büyük. “İnsanların adresleri bile bilinmiyor, nasıl oy kullanacaklar” deniyor?
Daha önceki kanunlarda “sandık”, “sandık” gibi kavramlar vardı. Fakat 2018 kanun değişikliği ile bu kavramlar ortadan kalktı. “Seçim İlçesi” il, “Seçim İlçesi” amirlik ofisi ve “Seçim İlçesi” sandık başındaki seçmenler olarak tanımlandı.
Değişiklik ile 5 sayılı Kanun’un 5. maddesi; 298 sayılı Kanunda, “Aile çekirdeğinin bütünlüğünün korunması ve aynı seçim çevresinde ikamet etmeleri şartıyla, aynı binada oturan seçmenlerin farklı sandıklarda kayıt yaptırabilecekleri” hükme bağlanmıştır.
Aynı patronun ofisinde birkaç oy sandığına bölebileceğinizi söylüyor. Bu yerleşik bir kuraldır.
Bunun için getirildi: Hani toplu konutlar var, huzurevleri var. Buraya tek bir sandık konulursa hangi partiye oy verildiği anlaşılır.
Bu seçmeni rahatsız edebilir. Bunu önlemek için bu yapıldı.
Ayrıca 2015 seçimlerinde terör nedeniyle 2972 sayılı Mahalli İdareler Kanunu’nun ikinci ek maddesi kapsamında sandıkların taşınması ve birleştirilmesi kararı alınmaya başlandı.
Bu kararlar 2018 seçimleri de dahil olmak üzere uygulandı.
İl jandarma komutanlıklarının talepleri doğrultusunda sandıklar taşındı.
Son olarak, 13.03. 2018 değişikliği ile 298 sayılı kanunun 14. maddesine sandıkların taşınması ve birleştirilmesini de dahil ettiler.
Kaynak, Getty Resimleri
‘Hatay sandıklarını Mersin’e taşıyamazsınız’
Peki seçmen başka bir ilde oy kullanabilir mi? Yani Hatay seçmeni sandık birleştirme yoluyla Mersin’de oy kullanabilecek mi?
HAYIR. İlçeleri aynı ilçe içindeki başka bir ilçeye taşıyabilirsiniz.
Ama Hatay’ın kolilerini tutup Mersin’e götüremezsiniz.
Yani Hatay’ın Defne ilçesinde, Erzin’de sandık kuruluyor ama başka bir seçim çevresinde yani sandıklı sandık kurulamıyor.
5444 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesine eklenen 16’ncı fıkra. 298 2018 yılında yürürlüğe giren kanunla seçimlere ve seçim listelerine ilişkin genel hükümler şöyledir: “Seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi halinde, vali veya il seçim kurulu başkanı seçim tarihinden en az bir ay önce talepte bulunmalıdır. Oradaki sandıkların en yakın seçim çevresine taşınmasına, sandıkların birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri dışındaki seçim bölgelerinin birleştirilmesine, seçmen listelerinin karma şekilde düzenlenmesine ve ilan edilmesine karar verilmesi halinde, önemli
‘Nüfus sayısı azalsa da bir sonraki seçimlerde milletvekili sayısı dengelenecek’
Depremden etkilenen çok sayıda seçmen İstanbul, Ankara, Mersin gibi başka illere göç ediyor. Bu durumda diyelim ki Hatay milletvekili sayısı azalır mı?
Proxy sayısı azalsa bile sorun değil.
Ancak milletvekili sayısı, milletvekili seçimine ilişkin kanunun 5. maddesine göre belirlenir. 2839.
Maddede, “Seçim yerleri ve her seçim çevresinde seçilecek milletvekili sayısı, genel nüfus sayımı sonuçlarının ilanından itibaren en geç altı ay içinde ve 4 üncü maddeye göre Yüksek Seçim Kurulunca belirlenir. Resmi Gazete, radyo ve televizyonda ilan edilir”.
Komisyonun çalışmaları şu anda YSK’da devam ediyor.
YSK milletvekili sayısını 31 Aralık 2022 tarihi itibariyle nüfus ve TÜİK verilerine göre belirleyecek. Kanun öyle diyor.
Örneğin Hatay şu anda 11 milletvekili seçiyor.
Nüfus azalmasına rağmen, bir sonraki seçimde istikrara kavuşacak.
Sonuçta Hatay’dan çıkacak 11 milletvekili milletin temsilcisi değil mi? Fark ne?
Temsilde adalet, az nüfusla çok milletvekilliği sorunu olmaz mı?
2019 yerel yönetim seçimlerinde İstanbul’dan çok sayıda seçmen köylerine giderek oy kullandı. İstanbul’daki milletvekili sayısı 1 azaldı.
Sonra bunlar geri geldi, sayı 1 arttı.
Mesela Bayburt azalıyor artıyor.
Dünyanın sonu değil, kanun kanunu uygular.
Kanuna eklenen yönetmelik n. 31.03.2022 tarihinde yürürlüğe giren yeni kanunun 9. maddesi ile 298 “Sicil yönetmeliği kapsamında seçmen hiçbir şekilde oy hakkından yoksun bırakılamaz. Adresleri kapatıldığı için adres kayıt sisteminde görünmeyenler, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü adres kayıt sisteminde yer alan son geçerli adres kayıt bilgileri üzerinden seçmen kütüğüne kaydedilir.
36. madde çok açık. Deprem bölgesinden başka bir yere seyahat eden kişiler oraya taşınmasalar dahi kayıt oldukları son geçerli adreste seçmen olmaya devam edecekler.
Kaynak, Getty Resimleri
‘Avrupa’da seçmen katılımı yüzde 50’ye bile ulaşmıyor’
İlçeden ayrılan seçmenlerin gelip oy kullanması gerekecek. Örneğin siyasi partiler seçmeni illerine taşıyıp oy kullanabilir mi?
Elbette yapabilirler. Ama hiç kimse oy hakkından, oy hakkından yoksun bırakılmayacak.
Ama YSK’nın da, seçim yasasının da, devletin de görevi herkesi oy kullanmaya zorlamak değil.
Bugün Avrupa seçimlerinde seçmen katılımı %50’ye bile ulaşmıyor. Şu ana kadar yüzde 80 oranında tercih yaptık.
Herkesi eşit olarak sandığa götüreceğiz diye bir kural var mı?
YSK’ya birçok seçim geliyor. Örneğin, bir partiden veya meslek birliğinden 200 delege var. Ama genel kurula veya kongreye 10 kişi katılır, 2 kişi seçilir. Seçim geçerli mi?
Yoruma kapalı.