İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?

Siyasi partilerin kampanya dönemi, 25 Eylül’de İtalya’da yapılacak genel seçimler öncesinde sona erdi. Peki seçimlere hangi partiler katılacak, hangi adaylar ön planda olacak ve son anketlerin de gösterdiği gibi aşırı sağ sandıktan çıkmayı başarabilecek mi?

Bu soruların yanıtlarını aramadan önce İtalya’nın neden erken seçime gittiğine ve iktidardaki koalisyonun çökme nedenlerine bakalım.

İtalya neden erken seçime gidiyor?

İtalya’daki siyasi seçimler aslında önümüzdeki baharda yapılmalıydı. Ancak 21 Temmuz’da Başbakan Mario Draghi’nin istifasının ardından sol, sağ ve merkezci partilerin yer aldığı büyük koalisyon hükümetinin dağılması da erken seçim çağrısı yaptı.

Draghi, İtalya’nın 2021’de Covid-19 sonrası ekonomik toparlanmasına liderlik etmesiyle dünyaca tanınan bir lider haline geldi. Prestijli The Economist dergisi aslında İtalya’yı “Yılın Ülkesi” seçti.

Draghi, Ocak 2021’de Giuseppe Conte liderliğindeki bir başka koalisyonun dağılmasının ardından iktidara geldi. İstifasının nedeni yine Conte oldu. Çünkü Conte liderliğindeki Beş Yıldız Hareketi, Draghi’nin ekonomik yardım kararnamesine verdiği desteği çekerek koalisyonda ‘deprem’ yarattı.

Partiler, koalisyonlar, liderler

Son anketlere göre aşırı sağcı lider Giorgia Meloni liderliğindeki İtalya’nın Kardeşleri partisi “merkez sağ koalisyonunun” en önemli partisi konumunda. Aralarında Matteo Salvini’nin Lega Nord (Lega Nord, LN), Silvio Berlusconi’nin Forza Italia (FI) partisinin de yer aldığı dört partili koalisyonun sandıklardan ilk sırada çıkması bekleniyor. Bu da aşırı sağcı bir liderin başbakanlık koltuğuna oturma ihtimalinin oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Anketlere göre koalisyonda en fazla oyu alacak olan İtalya’nın Kardeşleri’nin kökleri, Benito Mussolini’nin ölümünden sonra kurulan neo-faşist bir parti olan İtalyan Sosyal Hareketi’ne dayanıyor. Muhafazakar ve milliyetçi bir oluşum olan İtalya’nın Kardeşleri, faşizmle bağlantıları nedeniyle sürekli eleştiriliyor ve partinin henüz toparlanamadığı söyleniyor.

Örneğin, Roma’daki La Sapienza Üniversitesi’nde aşırı sağcı İtalyan siyasi tarihi uzmanı Profesör Andrea Mammone, Euronews’e partinin “neo-faşist geleneğe uygun” olduğunu ve “birçok üyesinin olumlu bir tavır takındığını” söyledi. Mussolini rejimine doğru”.

Aslında, FDI’nin iki üyesi doğrudan diktatör Benito Mussolini’nin torunlarıdır ve onun soyadını “gururla” taşıdığını söylemekten çekinmezler. Ayrıca Meloni’nin 1996’da verdiği bir röportajda Mussolini’yi “İtalya için her şeyi yapan” “iyi bir siyasetçi” olarak tanımladığını görüyoruz.

Bununla birlikte, mevcut Fratelli d’Italia manifestosunda faşizme doğrudan bir gönderme yoktur, ancak Meloni’nin hâlâ “Tanrı, ülke ve aile” vurgusu yapan sert bir sağcı söylem kullandığı belirtilmelidir. Bu yazın başlarında, aşırı sağcı bir mitingde yaptığı konuşmada LGBTQ+ “lobilerini” ve “İslamcı şiddeti” eleştirdi.

Kuzey Ligi lideri Salvini Melkoni’nin gölgesinde

Partisi tek başına 2019’da %40 barajını aşan Kuzey Ligi ve lideri Matteo Salvini, sadece 3 yıl sonra aşırı sağ tarafından geçildi.

Kuzey Ligi, 1990’larda İtalya’nın müreffeh kuzey bölgelerinin bağımsızlığını talep eden ayrılıkçı bir hareket olarak başladı ve 2010’dan sonra Salvini tarafından milliyetçi bir güç olarak yeniden adlandırıldı.

Salvini, uzun süredir devam eden göçmenlik karşıtı duruşunu sürdürüyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hayranı olarak bilinmesine rağmen Ukrayna’nın işgaline karşı çıkmış ve Kremlin’e mesafe koymayı başarmıştır. Ancak Rusya’ya yönelik yaptırımların Ruslardan çok İtalyanlara zarar verdiğini de söyledi.

Berlusconi ve Forza İtalya

Eski Başbakan Sylvio Berlusconi’nin partisi, koalisyon emsallerine göre daha ılımlı bir yaklaşım sergiliyor. Ancak adı sıklıkla skandallarla anılan İtalyan siyasetçi, 2013 yılında vergi kaçakçılığından hüküm giydi. Putin’le onlarca yıllık dostluğu ve reşit olmayan bir kızdan “cinsel hizmetler talep ettiği” iddiaları nedeniyle seçmenlerini kaybetti. Bu nedenle Berlusconi’nin koalisyonda küçük bir güç de olsa Meloni ve Salvini’ye destek vermesi koalisyonun çoğunluğa ulaşmasını sağlamak için gerekli görünüyor. Bu, eski başbakanın tartışmalı partisinin hala dengeyi bozabileceği ve önemli bir güce sahip olabileceği anlamına geliyor.

Sol koalisyonun ana ortağı Demokrat Parti

Siyasi yelpazenin diğer tarafında merkez sol koalisyon var. Ana koalisyon ortağı Demokrat Parti (PD), 2013-2014 yılları arasında başbakanlık yapan Enrico Letta tarafından yönetiliyor.

Parti genel olarak ılımlı ve Avrupa yanlısı bir duruş sergiliyor. Putin’e ve Ukrayna’daki savaşa şiddetle karşı çıkıyor. Ayrıca eşcinsel evlilik ve homofobi karşıtı yasalar da dahil olmak üzere LGBTQ+ haklarını açıkça desteklemektedir.

5 Yıldız Hareketi

Sağ-sol siyasi ikileminden çıkan Movimento 5 Stelle (M5S), kendi başına bir parti olarak seçimlere dönüyor. Parti eski başbakan Giuseppe Conte tarafından yönetiliyor.

Siyasi yönelimi her zaman biraz belirsiz olan popülist parti, 2009 yılında komedyen Beppe Grillo tarafından sistemik yolsuzluğa karşı çıkan düzen karşıtı bir taban gücü olarak kuruldu.

2010’lu yıllardaki yükselişini, Avro Bölgesi krizi ve İtalya’nın kötüleşen sosyoekonomik koşullarının tetiklediği, hem 2013 hem de 2018 genel seçimlerinde ülkenin en büyük partisi olmayı başardı.

Ancak Hareket içindeki bölünmeler, eski parti lideri Luigi di Maio’nun istifası ve partinin giderek artan kurumsal imajı, partinin popülist çekiciliğini azalttı. Aslında anketler, 2018’den bu yana seçmenlerinin yarısından fazlasını kaybettiğini gösteriyor.

Yeni bir koalisyon: Üçüncü Kutup

Büyük siyasi güçlerin sonuncusu, eski bakan Carlo Calenda ve eski Başbakan Matteo Renzi’nin Italia Viva’dan oluşan merkezci bir Action (Azione) koalisyonu olan sözde “Üçüncü Kutup”.

Bu yeni blok, Calenda’nın merkez sol ile yalnızca beş gün süren koalisyonunun Ağustos ayında çökmesinden sonra kuruldu.

Her iki aday da şu anda İtalyan iş dünyasını canlandırmayı ve dijitalleştirmeyi amaçlayan ekonomik olarak liberal ve Avrupa yanlısı bir platformda.

Dört ana siyasi bloğa ek olarak, aşırı solcu Unione Popolare’den (Unione Popolare, UP) adından da anlaşılacağı gibi İtalya’nın AB’den çıkışını destekleyen yeni kurulan Italexit’e kadar birçok küçük parti de rekabet ediyor.

Hepsinin oyları tek haneli olduğundan, bu partilerin parlamentoda çok sayıda sandalye kazanması veya gerekli barajı aşması pek olası görünmüyor.

Seçim öncesi gündemdeki konular neler?

Ukrayna’da devam eden savaş Avrupa çapında ciddi bir enerji krizine yol açarken, artan elektrik faturaları ve artan yaşam maliyetleri seçim tartışmalarının merkezinde yer alıyor.

Yakın tarihli bir Quorum/YouTrend anketi, İtalyanların %90’ının enerji faturaları konusunda endişeli olduğunu gösterdi.

Merkez sol, enerji faturalarına üst sınır getirilmesini önerirken, sağ, özellikle nükleer enerjiyi teşvik ederek enerjide kendi kendine yeterliliği savunur ve rakipleri tarafından yaptırımları fiyat artışlarına bağlamakla eleştirilir.

Bir diğer önemli tartışma konusu, İtalya’nın AB çapında kaynakları üye devletlerin ekonomilerine kaydırma çabalarının bir parçası olan ve Brüksel’den 190 milyar avroluk yardım içeren Covid-19 Sonrası Kurtarma ve Direnç Planı.

Demokrat Parti mevcut haliyle bu planı desteklerken, İtalya’nın Kardeşleri reform çağrısında bulunuyor.

Bir başka sağcı kampanya vaadi de “temel vergi” projesi. Bu vergi, gelirleri ne olursa olsun tüm vatandaşlara en fazla yüzde 15 oranında vergi uygulanmasını sağlıyor. Bu harekete, artan oranlı vergilendirmeyi destekleyen merkez sol karşı çıkıyor.

Göç, 2018 seçimlerindeki kadar ön planda olmasa da siyasi gündemden düşmedi.

Salvini ve daha az ölçüde Meloni, göçü bir güvenlik sorunu olarak çerçeveliyor ve mevcut göçmenlik yasalarının sıkılaştırılması çağrısında bulunuyor.

İklim ve çevre krizi merkez sol ve 5 Yıldız Hareketi için de önemli bir konu ama tüm taraflarca dile getiriliyor.

Son olarak, kampanya ilerledikçe, LGBTQ+ hakları, özellikle de sosyal açıdan muhafazakar sağcı bir hükümetin bu çevrelerde endişe uyandırma olasılığı hakkında sorular gündeme geliyor. Bu ayın başlarında, bir LGBTQ+ aktivisti Fratelli d’Italia mitinginin sahnesine baskın yaptı ve Meloni ile kavga etti.

Eşcinsel evliliğe ve evlat edinmeye karşı olan Meloni, geçtiğimiz günlerde çizgi film Peppa Pig’in bir bölümünde eşcinsel ebeveynlerin gösterilmesine itiraz etmişti.

Ancak aşırı sağcı parti 2016’da yürürlüğe girdiğinde karşı çıktığı eşcinsellerin sivil birliktelik hakkını destekleyeceği sözünü vermişti.

Kamuoyu yoklamaları ne diyor?

İtalyan siyasetindeki hızlı değişimler nedeniyle son yıllarda kamuoyu yoklamalarında da keskin dalgalanmalar yaşandı.

Örneğin, on yıl önce Berlusconi’nin partisi anketlerde önde giderken; beş yıl önce Matteo Salvini’nin Ligi; Şimdi, 2018’de oyların sadece yüzde 4’ünü alan aşırı sağcı İtalya’nın Kardeşleri Giorgia Meloni başı çekiyor.

Anketlere göre, Meloni’nin hızlı yükselişi onu İtalya’nın ilk kadın başbakanı yapıyor gibi görünüyor. Yüzde 46-48 aralığında oy alması beklenen partinin oy oranının yüzde 40 barajının oldukça üzerinde olduğu düşünülüyor.

Sadece Fratelli d’Italia yüzde 24-26’ya sahipken, Lig ve Forza Italia sırasıyla yüzde 12-14 ve yüzde 7-9’a sahip.

Kalan merkez sol koalisyonun oy oranı yüzde 27-29 civarındayken, Demokrat Parti’nin oy oranı yüzde 22-24 arasında. Beş Yıldız Hareketi şu anda yüzde 13-14 aralığında, “Üçüncü Kutup” bloğu ise yüzde 5-7 aralığında.

Ancak kararsız seçmen sayısının oldukça yüksek olması ve seçmenlerin %40’ının oy kullanma niyetinde olmaması seçim tablosunun değişebileceğini gösteriyor.

Giorgia Meloni kazanırsa, “ilkler” Konseyi’nin başkanı olacak

Anketler, Meloni liderliğindeki aşırı sağcı FdI’nin, Matteo Salvini liderliğindeki Lig’in ve Silvio Berlusconi liderliğindeki Forza Italia ile birkaç küçük partiden oluşan sağcı ittifakın hükümeti kurmak için çoğunluğu kazanacağını gösteriyor.

Bu durumda, sağcı ittifakın kendi içinde en çok oyu alan başbakanı seçmeye karar verdiği ve Meloni liderliğindeki FdI’nin ona yakın olduğu göz önüne alındığında, Meloni yeni Başbakan olmalıdır.

FdI lideri Meloni’nin İtalya’da başbakan olarak atanması birçok açıdan “ilkleri” beraberinde getirecek.

Meloni’nin başbakan olmasıyla birlikte “İtalya tarihinde ilk kez bir kadın” bu görevi üstlenecek.

Ayrıca Meloni’nin başbakan olması durumunda Benito Mussolini’den sonra “ülkede ilk kez aşırı sağcı bir siyasetçi” başbakan olacak.

Giorgia Meloni başbakan olursa, “2008’den bu yana ülkenin seçilmiş ilk lideri” olacak.

İtalya’da son 10 yılda görevde olan 6 başbakan seçimlerde Konsey başkanlığına aday gösterilerek seçilmemiş, aksine cumhurbaşkanları tarafından aday gösterilmiştir.